فشار خون بالا چیست؟ نحوه کنترل آن
گاهی اوقات برخی بیماری‌ها نشانی از خود برجای نمی‌گذارند و وقتی متوجه آنها می‌شویم که به بیماری‌های خطرناک‌تری تبدیل می‌شوند. فشار خون از جمله علائم حیاتی است که بالا یا پایین بودن بیش از حد آن، نگران‌کننده خواهد بود. وقتی فشار خون بالا می‌رود، احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها افزایش پیدا می‌کند. با این حال تشخیص دقیق فشار خون بالا از روی علائم بسیار سخت است. با این اوصاف فشار خون بالا چیست؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟ راهکارهای کنترل و درمان فشار خون بالا کدامند؟ در این مطلب به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
منظور از فشار خون بالا چیست؟
همانطور که می‌دانید، فشار خون ازجمله مهم‌ترین علائم حیاتی هر فرد محسوب می‌شود. به طور عمومی فشار خون به نیرویی گفته می‌شود که از طرف قلب به دیواره رگ‌ها پمپاژ می‌شود. این فشار هر چقدر پایین یا بالاتر از حد نرمال باشد، نشان‌دهنده مشکل است و باید به دنبال برطرف کردن آن باشید. برای سنجش فشار خون از دو اصطلاح سیستولیک و دیاستولیک استفاده می‌کنند. فشار خون سیستولیک به نیروی وارده بر سرخرگ‌ها از طریق پمپاژ خون گفته می‌شود. این عدد در حالت نرمال، معمولا 120 میلی‌متر جیوه است. دیاستولیک هم به فشار خون درون سیاهرگ‌ها اشاره دارد که در زمان فاصله دو تپش قلب اتفاق میفتد. فشار خون دیاستولیک نرمال، باید 80 میلی‌متر جیوه باشد.
حالا در این بحث، فشار خون بالا چیست؟ در این حالت فشار وارده بر دیواره‌های رگ، بسیار بیشتر از حالت عادی می‌شود. فشار خون بالا قلب را تحت فشار قرار می‌دهد و در واقع قلب به سختی فعالیت می‌کند. همچنین باعث ضخیم‌شدن دیواره‌های رگ‌ها می‌شود که در طولانی مدت، عارضه‌هایی، مثل نارسایی قلبی را به همراه دارد. چه زمانی می‌گوئیم فشار خون بالاست؟ برای مثال اگر فشار خون سیستولیک، روی 16 و دیاستولیک روی 10 باشد، فشار خون شما بالاست.
با توجه به عارضه‌های خطرناکی که فشار خون ایجاد می‌کند، بهتر است بلافاصله بعد از تشخیص آن به دنبال درمان باشید. تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع، کمک زیادی به بهبود سلامتی شما خواهد کرد. درمان فشار خون بالا هم شامل روش‌های مختلفی است که انتخاب آنها به نظر پزشک متخصص بستگی دارد. همچنین می‌توانید برای جلوگیری از افزایش فشار خون، آن را به صورت منظم و در فواصل زمانی کوتاه مورد بررسی قرار دهید. به هر حال پیشگیری، بهتر از درمان است!
فشار خون بالا چه دلایلی دارد؟
برای تشخیص و درمان فشار خون بالا، باید ابتدا بهتر است ریشه و دلیل آن را پیدا کنید. به طور کلی دلایل فشار خون بالا دقیق نیستند. به همین دلیل دلایل فشار خون بالا را در 3 دسته کلی تقسیم‌بندی می‌کنند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
1. دلایل ژنتیکی
اولین دلیل فشار خون بالا چیست؟ پرفشاری خون ممکن است دلایل وراثتی داشته باشد. بین 2 تا 3 درصد فشار خون بالا را دلایل ژنتیکی شامل می‌شوند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که برخی جهش‌های ژنتیکی و برخی ژن‌ها، در فشار خون بالای افراد موثر هستند. فشار خون ژنتیکی باید کنترل شود و درمان مشخصی ندارد.
2. دلایل محیطی
شاید سبک زندگی و عادات غذایی شما هم روی فشار خون موثر باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل زیر روی فشار خون بالا موثر هستند:
- استرس و اضطراب
- سیگار کشیدن
- انواع اختلالات
- کمبود فعالیت‌های فیزیکی
- افزایش سن
- کمبود ویتامین دی
- مصرف الکل
- اختلالات خواب
- مصرف بالای نمک
- اضافه وزن و چاقی
- انواع بیماری‌های کلیوی
3. دلایل بیولوژیکی
از دیگر دلایل فشار خون بالاست که شامل موارد زیادی می‌شود. شناخت این دلایل هم اهمیت زیادی دارد. در ادامه برخی از مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم:
- عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک: یکی از سیستم‌های بدنی موثر در فشار خون، سیستم عصبی سمپاتیک است. این سیستم ریتم تنفس، فشار خون و ضربان قلب را تنظیم می‌کند. عدم تعادل در سیستم سمپاتیک، باعث افزایش فشار خون خواهد شد.
- عدم تعادل بین آب و نمک در بدن: گاهی ممکن است عملکرد کلیه دچار مشکل شود. نقش این عملکرد در فشار خون بالا چیست؟ کلیه‌ها وظیفه حفظ تعادل بین آب و نمک در بدن را برعهده دارند. اگر کلیه دچار اختلال عملکرد شود، پرفشاری خون رخ خواهد داد.
- ساختار و نحوه عملکرد عروق بدن: ممکن است بنا به دلایلی، مثل اختلال سیستم ایمنی و هورمون آنژیوتاسیون، عروق بدن تنگ و جمع شوند. در این حالت هم احتمال ابتلا فشار خون بالا افزایش پیدا می‌کند.
- انواع بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها و اختلالات هم ممکن است روی فشار خون بالا موثر باشند. برخی از این بیماری‌ها، عبارتند از اختلالات تیروئید، نارسایی کلیه، تومورها و … .
فشار خون بالا چه علائمی دارد؟
همانطور که اشاره کردیم، تشخیص زودهنگام پرفشاری خون اهمیت زیادی در کنترل و درمان آن وجود دارد. فشار خون بالا به عنوان یک بیماری خاموش شناخته می‌شود که تشخیص علائم آن بسیار دشوار است. ممکن است فشار خون شما سال‌ها بالا باشد، اما نتوانید آن را تشخیص دهید. همین موضوع باعث افزایش اهمیت تشخیص علائم آن می‌شود. برخی علائم عمومی فشار خون، عبارتند از:
- تنگی در نفس
- سردرد
- گرگرفتگی
- تغییرات دید
- سرگیجه
- وجود خون در ادرار
- خون دماغ
- درد قفسه سینه
این علائم در سطوح بالا اتفاق میفتند و در صورت مشاهده آنها، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. البته ممکن است فشار خون بالا داشته باشید، اما هیچکدام از این علائم برای شما رخ ندهد. بهترین راه برای پیشگیری و درمان فشار خون بالا، بررسی آن به صورت منظم و هفتگی است.
فشار خون بالا چه عوارضی دارد؟
پرفشاری خون شاید به خودی خود بیماری خاصی محسوب نشود، اما زمینه ابتلا به عارضه‌ها و بیماری‌های دیگر را فراهم می‌کند. همچنین بالا بودن فشار خون، ممکن است باعث آسیب رسیدن به بافت بدن شود. در ادامه برخی از مهم‌ترین عوارض پرفشاری خون را بررسی خواهیم کرد.
1. نارسایی قلبی
وقتی فشار خون افزایش پیدا می‌کند، ماهیچه‌های قلبی نیروی بیشتری را برای پمپاژ اعمال می‌کنند. به این ترتیب ماهیچه‌های قلبی حجیم‌تر می‌شوند. این افزایش حجم ممکن است باعث نارسایی قلبی شود.
2. سکته مغزی و حمله قلبی
یکی دیگر از عوارض مهمی که فشار خون ایجاد می‌کند، افزایش احتمال ابتلا به سکته مغزی و حمله قلبی است که بسیار خطرناک هستند.
3. مشکلات یادگیری و حافظه
از دیگر مشکلات فشار خون بالا چیست؟ پرفشاری خون ممکن است روی عملکرد حافظه و یادگیری تاثیرگذار باشد.
4. ابتلا به سندرم‌های متابولیک
نوع دیگری از اختلالات یا عارضه‌های فشار خون بالاست که باعث کاهش کلسترول خوب، افزایش تری‌گلیسرید و انسولین می‌شود.
بررسی نحوه تشخیص فشار خون بالا
چگونه می‌توان فشار خون بالا را تشخیص داد؟ اولین و ساده‌ترین راه تشخیص فشار خون، بررسی علائم آن است. بعد از آن نوبت به انجام آزمایش‌های مختلف و تصویربرداری می‌رسد. ابتدا شما باید به صورت منظم به پزشک مراجعه کرده و فشار خون خود را اندازه‌گیری کنید. فشار خون بنا به دلایلی، ممکن است دقیق و درست اندازه‌گیری نشود. برای مثال ممکن است شما در مطب پزشک دچار استرس شوید. به همین دلیل ممکن است پزشک، چندین بار فشار خون شما را اندازه‌گیری کند. معمولا پزشکان در این حالت، علائم مربوط به پرفشاری خون را بررسی می‌کنند. در صورتی که مورد مشکوکی مشاهده شود، بلافاصله درخواست آزمایشات بیشتر را می‌کند که نظر دقیق‌تری بدهد. برخی از آزمایش‌های مربوط به فشار خون، عبارتند از:
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی قلب و کلیه‌ها
- تست فعالیت الکتریکی قلب با الکتروکاردیوگرام
- انواع آزمایش خون و غربالگری کلسترول
پزشک با بررسی دقیق آزمایش‌ها در کنار علائم، بالا بودن فشار خون را تشخیص خواهد داد. بعد از آن نوبت به روند درمان خواهد رسید.
بررسی روش‌های درمان فشار خون بالا
بهترین روش درمان فشار خون بالا چیست؟ برای درمان این عارضه، روش‌های مختلفی وجود دارد. این روش‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
اصلاح سبک زندگی
همانطور که اشاره کردیم، سبک زندگی و عادات تغذیه، یکی از دلایل مهم ابتلا به پرفشاری خون است. ابتدا می‌توانید از ورزش شروع کنید. فعالیت بدنی باعث کنترل وزن و کاهش ریسک ابتلا به فشار خون بالا می‌شود. از دیگر نکات جلوگیری از ابتلا به پرفشاری خون، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترک مصرف سیگار و دخانیات
- عدم مصرف مشروبات الکلی
- مصرف غذاهای سالم
- مصرف انواع میوه و سبزیجات
- کاهش میزان استرس و اضطراب روزانه
- مصرف گوشت سفید به جای قرمز
- کاهش مصرف چای و کافئین
طب سنتی
برای جلوگیری از ابتلا به فشار خون یا تعدیل آن، روش‌های سنتی هم کارساز هستند. در طب سنتی رایج‌ترین روش‌های کاهش فشار خون بالا، استفاده از بادکش و حجامت است. این روش‌ها فشاری که داخل رگ‌های بدن وجود دارد را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. بهتر است اگر به این روش‌ها علاقه دارید، سراغ پزشکان طب سنتی بروید. آنها ممکن است برای شما مصرف گل بیدمشک، گل گاوزبان و عناب را هم توصیه کنند.
انواع درمان‌های خانگی
ممکن است بنا به دلایلی، برخی روش‌های خانگی را ترجیح دهید. بهترین روش درمان خانگی فشار خون بالا چیست؟ ابتدا بهتر است مصرف نمک را کاهش دهید. بعد از آن نوبت به مصرف بیشتر آب، مصرف وعده‌های غذایی بیشتر (پرخوری نه!) و انداختن پاها روی هم می‌رسد. از دیگر روش‌های موثر درمان خانگی فشار خون بالا، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف روزانه چند عدد تمشک، آلو و زغال اخته
- خوردن روزانه یک عدد سیب
- مصرف ترکیب عسل، سرکه طبیعی و روغن سیاه دانه
- نوشیدن عرق سنبل‌الطیب
- نوشیدن چای ترش
انواع داروها
اگر هیچکدام از روش‌های درمان فشار خون موثر واقع نشوند، ناچار به مصرف برخی داروها هستید. این داروها با بررسی‌های دقیق پزشک معالج تجویز می‌شوند. برخی از داروهای رایج برای بهبود فشار خون بالا، لوزارتان و نیترات هستند. به هر حال درمان فشار خون پایین یا بالا ضروری است. فشار خون غیرعادی عوارض بسیار سنگینی دارد که باید جدی گرفته شوند.
منظور از پرفشاری خون اولیه چیست؟
به حالتی گفته می‌شود که فشار خون بالای فرد در ابتدای ابتلا قرار دارد. این نوع پرفشاری خون خطر زیادی ندارد و درمان آن هم ساده‌تر است. معمولا پزشکان برای درمان پرفشاری اولیه، تغییر سبک زندگی و اصلاح عادات غذایی را توصیه می‌کنند. اگر تغییر سبک زندگی و اصلاح عادات غذایی با مشکل مواجه شود، نوبت به درمان‌های خانگی می‌رسد. در نهایت و به ندرت، ممکن است دارو هم تجویز شود.
منظور از پرفشاری خون ثانویه چیست؟
منظور از فشار خون ثانویه، حالتی است که بیماری زمینه‌ای دیگری وجود دارد. در واقع این بیماری علت اصلی بوجود آمدن فشار خون بالاست. در این حالت تمرکز اصلی روی درمان بیماری زمینه‌ای گذاشته می‌شود. نکته مهم در فشار خون ثانویه، تشخیص بیماری زمینه‌ای است. برای درمان فشار خون در این حالت هم ممکن است پزشک دارو تجویز کند.
معرفی برخی از داروهای درمان‌کننده پرفشاری خون
همانطور که اشاره کردیم، یکی از روش‌های مهم در درمان فشار خون بالا، استفاده از داروهای مختلف، تحت نظر پزشک معالج است. برخی از مهم‌ترین داروهای درمان پرفشاری خون را در ادامه بررسی می‌کنیم.
1. انواع دیورتیک
یکی از دلایل افزایش فشار خون، مایع اضافی و سدیم در بدن است. دیورتیک‌ها به دفع سدیم اضافه بدن کمک زیادی می‌کنند. با دفع سدیم، مایعات اضافی بدن به ادرار منتقل می‌شوند. به این ترتیب فشار خون هم کاهش پیدا می‌کند.
2. مسدودکننده‌های بتا
تاثیر این نوع داروها در درمان فشار خون بالا چیست؟ داروهای مسدودکننده بتا، باعث کاهش نیروی کار قلب می‌شوند. به این ترتیب میزان خون پمپاژ شده در هر تپش قلب هم کمتر می‌شود. از سوی دیگر داروهای مسدودکننده بتا، باعث مسدود شدن هورمون‌های افزایش‌دهنده فشار خون می‌شوند.
3. مسدودکننده‌های کانال کلسیم
همانطور که از نامشان پیداست از ورود میزان مشخص کلسیم به سلول‌های عضلانی جلوگیری می‌کنند. به این ترتیب ضربان قلب کندتر شده و فشار خون هم کاهش می‌یابد. البته این داروها روی عروق خونی هم تاثیر مستقیمی دارند.
4. مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین-2
این نوع داروها مانع از اتصال آنژیوتانسین به گیرنده‌های خود می‌شوند. این فرایند به منقبض شدن عروق خونی کمک زیادی می‌کند. به این ترتیب فشار خون کاهش پیدا مرده و عروق بدن هم شل می‌شوند.
5. آگونیست‌های آلفا-2
گاهی ممکن است برخی پالس‌های عصبی، باعث انقباض عروق خونی و افزایش فشار خون شوند. مصرف این نوع داروها باعث شل شدن عروق خونی و در نهایت کاهش فشار خون می‌شود.
6. مهارکننده‌های ACE
از دیگر داروهایی است که از طریق شل کردن عروق خونی به کاهش فشار خون کمک می‌کند. این نوع مهارکننده‌ها باعث باریک‌تر شدن عروق خونی می‌شوند.
چه افرادی بیشتر در معرض افزایش فشار خون قرار می‌گیرند؟
به هر حال ممکن است این عارضه برای برخی افراد بیشتر از سایرین رخ بدهد. علاوه‌بر دلایلی که در ابتدای مطلب مورد بررسی قرار دادیم، ممکن است فاکتورهای دیگری هم روی افزایش احتمال ابتلا به پرفشاری خون موثر باشند. یکی از این فاکتورها سن بالای 45 سال است. البته این آمار در مردان بیشتر از زنان است. از سوی دیگر اغلب زنان در سنین بالای 65 سال، دچار افزایش فشار خون می‌شوند.
اگر سابقه خانوادگی ابتلا به فشار خون بالا را دارید، احتمال این که شما هم مبتلا شوید، بسیار بالاست. بنابراین در این صورت باید حتما مرتب به پزشک مراجعه کرده و به دنبال درمان باشید. از دیگر عوامل تاثیرگذار در ابتلا به فشار خون، نژاد است. برای مثال سیاه‌پوستان بیشتر در معرض ابتلا به پرفشاری خون قرار دارند. افرادی که دارای دیابت هستند هم نسبت به افراد عادی، بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار دارند.
نکته مهم: همانطور که اشاره کردیم، پرفشاری خون نوعی بیماری خاموش و خطرناک محسوب می‌شود. تقریبا 20 درصد افراد مبتلا به فشار خون بالا از آن اطلاعی ندارند. در صورت عدم توجه و عدم درمان پرفشاری خون، احتمال ابتلا به سکته مغزی و قلبی افزایش پیدا می‌کند.
راهکار کنترل فشار خون بالا چیست؟
خوشبختانه با رعایت برخی مسائل، می‌توان تا حدودی از ابتلا به فشار خون جلوگیری یا حداقل آن را کنترل کرد. بهترین راهکار برای مقابله با این بیماری خاموش، اصلاح و بهبود سبک زندگی است. برای این کار کافیست مصرف غذاهای ناسالم، مثل سرخ کردنی‌ها، غذاهای پرچرب و … پرهیز کنید. همچنین مصرف نمک را تا حد زیادی کاهش دهید. برخی ادویه‌ها و غذاهای فراوری‌شده، مثل سوسیس و کالباس را مصرف نکنید.
نکته دیگر در کنترل فشار خون، انجام فعالیت فیزیکی یا ورزش است. برای بهبود این عارضه، کافیست روزانه 15 تا 30 دقیقه ورزش منظم داشته باشید. در یک شبانه‌روز هم باید حتما خواب کافی بین 6 تا 8 ساعت داشته باشید. خواب کافی استرس شما را هم تا حد زیادی کاهش می‌دهد. از مصرف مشروبات الکلی و سیگار هم خودداری کنید.
چه نوع رژیم غذایی برای افراد مبتلا به فشار خون مناسب است؟
همانطور که اشاره کردیم، یکی از روش‌های جلوگیری از ابتلا به فشار خون بالا یا درمان آن، اصلاح عادات غذایی است. رژیم غذایی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، روی بسیاری از بیماری‌ها موثر است. برای اصلاح عادات غذایی خود، می‌توانید از پزشک متخصص هم مشورت بگیرید. با این حال چند نکته را می‌توان به صورت کلی مدنظر قرار داد.
1. کاهش سدیم در رژیم غذایی
نمک یکی از مواردی است که حاوی مقدار زیادی سدیم است. اولین راه کاهش میزان مصرف سدیم، دوری از مصرف نمک است. البته مصرف سدیم به مزیان کافی، برای برخی بیماری‌های قلبی خوب است. هر چقدر به طبخ غذاهای تازه‌تر روی بیاورید، کمتر سدیم مصرف خواهید کرد. مصرف فست فود و غذاهای آماده، سدیم بدن شما را افزایش می‌دهد.
2. مصرف گوشت کمتر
گوشت قرمز یکی از منابع اصلی افزایش فشار خون است. به همین دلیل بهتر است ابتدا مصرف آن را کاهش داده و گوشت سفید را جایگزین آن کنید. بهترین کار روی آوردن به رژیم غذایی گیاهی است. این نوع رژیم غذایی میزان چربی مضر و سدیم بدن را کاهش داده و در عوض فیبر را افزایش می‌دهد. بنابراین بهتر است مصرف سبزیجات، صیفی‌جات و میوه‌جات را افزایش دهید.
3. کاهش حداکثری مصرف شیرینی‌جات
انواع شیرینی‌جات دارای کالری بسیار بالایی هستند. این نوع خوراکی‌ها مستقیما باعث افزایش فشار خون می‌شوند. به همین دلیل بهتر است میوه‌های تازه و شکلات تلخ را جایگزین آن کنید. شکلات تلخ ازجمله خوراکی‌هایی است که باعث کاهش فشار خون می‌شوند.
بررسی وضعیت فشار خون در دوران بارداری
به هر حال دوران بارداری برای هر مادری حساسیت بالایی دارد. به همین دلیل باید تمام عارضه‌های احتمالی در این مورد بررسی شوند. رابطه بین بارداری و فشار خون چیست؟ زنان مبتلا به فشار خون از نظر بارداری مشکل خاصی نخواهند داشت. البته در صورتی که فشار خون کنترل نشود و نظارتی روی آن وجود نداشته باشد، ممکن است عوارض خطرناکی هم برای مادر و هم فرزند به وجود بیاید.
زنان باردار که دارای فشار خون بالا هستند، ممکن است با نارسایی کلیه مواجه شوند. همچنین نوزادانی که از مادران مبتلا به پرفشاری خون به دنیا می‌آیند، معمولا وزن کمتری از حد نرمال دارند. البته گاهی هم این رابطه معکوس می‌شود. یعنی ممکن است برخی مادران بعد از بارداری با فشار خون بالا مواجه شوند. معمولا این ابتلا به پرفشاری خون، موقتی است و بعد از گذشت مدتی از بین می‌رود. به هر حال پرفشاری خون در دوره بارداری اهمیت بسیار زیادی دارد. مادران باردار در این دوران باید حتما به صورت منظم فشار خون خود را بررسی کنند. در صورت عدم نظارت و کنترل برا فشار خون، ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به فرزند و حتی خود مادر وارد شود.
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی سوال فشار خون چیست؟ و راه‌های کنترل آن پرداختیم. فشار خون یکی از مهم‌ترین علائم حیاتی انسان است که باید به صورت منظم مورد بررسی قرار بگیرد. گاهی خونی که از قلب‌ها به سمت دیواره‌های رگ‌ها پمپاژ می‌شود، فشار بسیار بالایی دارد. در این حالت فشار خون بالا می‌رود. فشار خون بالا مشکلات زیادی، ازجمله حمله قلبی، سکته مغزی و … را بوجود می‌آورد. با توجه به این که علائم مشخصی هم ندارد، ممکن است خطرات زیادی را بوجود بیاورد. به همین دلیل بررسی منظم و همیشگی فشار خون و اصلاح سبک زندگی ازجمله راهکارهای کنترل این عارضه است که به کمک دستگاه فشارسنج انجام می‌شود. به هر حال همواره پیشگیری بهتر از درمان است. بهتر است با اصلاح سبک زندگی و تغییر عادات غذایی خود، احتمال ابتلا به پرفشاری خون را کاهش دهید.
اشتراک گذاری